پرسش عباس‌میرزا؛ سؤال بی‌پاسخ بعد از 200 سال

مهم ترین و شاید مشهورترین حمله و تجاوز به مرزها و سرزمینهای ایران در سپتامبر سال ۱۸۰۲ با ضمیمه ساختن گرجستان بخاک روسیه آغاز گردید. یک سال بعد جنگ بزرگ اول ایران و روسیه آغاز شد و در سال ۱۲۲۸ق/۱۸۱۳ م. با عقد قرارداد گلستان به پایان رسید. این جنگ منجر شد که ایران بخش بزرگی از قفقاز را از دست بدهد. شکست ایران در جنگ دوم ایران و روسیه برای ایران فاجعه بار بود. بر اثر این جنگ نه تنها اینکه ایران بخش دیگری از خاک خود را از دست داد بلکه کشور ایران که تا آن زمان یک قدرت محلی بود به یک کشور درمانده و اسباب دست دو کشور خارجی روسیه و انگلیس تبدیل شد.

در همین دوران در سال ۱۸۰۵ م ژوبر نماینده ناپلئون حامل پیامی از وی برای فتح علی شاه به ایران آمد. به نظر میرسد پرسشی را که عباس میرزا از “ژوبر” کرده است هنوز پس از تقریباً دو قرن بی پاسخ مانده است. عباس میرزا می پرسد:

آن چه توانائی است که شما را تا این اندازه از ما برتر ساخته است. دلائل پیشرفت شما و ضعف ثابت ما کدام است. شما هنر حکومت کردن، هنر پیروزی یافتن، هنر به کار انداختن، همه وسائل انسانی را می دانید، در صورتی که ما، گویی محکوم شده ایم که در لجن زار نادانی غوطه ور باشیم و به زور درباره آینده خود می اندیشیم. آیا قابلیت سکونت و باروری خاک وتوانگری مشرق زمین از اروپای شما کمتر است. شعاع های آفتاب، پیش از آنکه به شما برسد، نخست از روی کشور ما می گذرد آیا نسبت به شما نیکوکارتر از ماست؟ آیا، آفریدگار، نیکی دهش که بخشش های گوناگونی می کند، خواسته که به شما بیش از ما همراهی کند؟ من که چنین باور ندارم. ای بیگانه، به من بگو که چه باید بکنم، تا جان تازه ای به ایرانیان بدهم؟